به گزارش رانکوه نیوز، مهندس سید عبداله میرحسینی مقدم مشاور فنی صندوق حمایت از توسعه صنعت چای کشور مقاله‌ای را با موضوع «گسترش آفت نماتد در بوته‌های چای » را نگاشته که در ادامه آن را می‌خوانید.
مقدمه
نماتدها جانوران بی مهره‌ای هستند متعلق به کرم‌های گرد که برخی از گونه‌های آن پارازیت انسان وحیوانات می‌باشند وعده‌ای هم پارازیت گیاهان هستند. نماتدهای پارازیت گیاهی دارای زائده توخالی هستند که به آن نیش یا استایلت گفته می‌شود . نماتدهای پارازیت گیاهی به کمک نیش خود بافت‌های گیاهی را سوراخ کرده و با وارد کردن نیش در سلول‌های آسیب دیده مواد غذائی را بدست می‌آورند. نماتدها اندام‌های مختلف گیاه را مورد حمله قرار می‌دهند. در گیاهان چوبی ناحیه‌ای که اغلب مورد حمله قرار می‌‌گیرد، سیستم ریشه است.
نماتد مولد زخم ریشه چای با نام علمی Pratylenchus loosi یکی از آفات مهم وکلیدی در کشورهای چایخیز دنیاست که اولین بار درسال ۱۹۶۰ میلادی به وسیله لوف از کشور سریلانکا گزارش شد. در ایران هم درسال ۱۳۶۸ هجری شمسی ازروی نهال‌های وارداتی چای از کشور ژاپن در ایستگاه ازبرم چای سیاهکل توسط میرحسینی مقدم جمع آوری ، جداسازی واز طریق موسسه تحقیقات گیاهپزشکی ( بخش تحقیقات نماتد لوژی توسط محققینی به نام‌های سرکار خانم دکتر معافی وآقای دکتر خیری ) تحت عنوان P.loosi شناسائی شد. پس از آن درسال ۱۳۷۲ برای نخستین بار از باغ‌های چای املش در روستای گری گوابر مشاهده شد . در حال حاضر براساس آمار ماخذ از مرکز تحقیقات چای کشور حدود ۶۰% از باغ‌های چای شمال کشور بالغ بر ۳۰۰ روستا یا منطقه چایکاری این آلودگی وجود داشته ومتاسفانه در حال گسترش است. بیشترین سطح آلودگی در باغ‌های چای شهرستان‌های املش ولاهیجان بوده که کاهش ۸۰% محصول وخشکی بوته‌های چای را به همراه داشته است .
نمایه۱ : بوته‌های چای آلوده به نماتد زخم
مناطق انتشار
در حال حاضر حدود ۶۰ روستای چایکاری در لاهیجان ( زمیدان ، لاشیدان ، تموشل ، تالش محله و….. ) ۷۰ روستا در لنگرود ( کومله ، خرما ، لیل ، اطاقور و…. ) ۴۹ روستا در رودسر ( واجارگاه ، رحیم آباد ، قاسم آباد ، کرفستان و….. ) ۱۱۴ روستا در املش ( توشه میان ، شیشارستان ، البرز ، میان گوابر و گری گوابر و…. ) ۳۹ روستا در رشت ، فومن وشفت ( خرطوم بالاوپایین ، فشالم ، آقاسید شریف ( کرد محله ، زیده ، گوراب زرمیخ ؛ ضمیران و…… ) ۴ روستا در رامسر وتنکابن ( کلارآباد ، پلطان و…. ) آلوده به نماتداست. ( ماخذ از مرکز تحقیقات چای کشور). در سال‌های اخیر متاسفانه به علت اسیدی شدن حدود ۵۰% از خاک باغ‌های چای ( PH کمتر از ۵/۴) شرایط رابرای فعالیت نماتد فراهم نموده بطوری‌که حدود دوسوم از باغ‌های چای ما آلوده به نماتد شدند وهرساله هم سطح آن به علت کم توجهی در پیشگیری وکنترل آن در حال گسترش است.
نمای۲: علائم زخم یا قهوه ای شدن روی ریشه چای بر اثر حمله نماتد
علائم بیماری ، نحوه خسارت وانتشار
نشانه‌های بیماری در اندام‌های هوائی چای عبارتند از ضعف عمومی، زردی وکوچک شدن برگها، خزان ولخت شدن شاخه‌ها ، چرمی‌شدن برگها. بوته‌های آلوده شدیداً به خشکسالی حساس می‌شوند در اردیبهشت ماه با شروع فصل بهره برداری آلودگی به صورت لکه ای ظاهر شده وبوته‌های آلوده غنچه‌های کمتری تولید کرده ویا اصلاً روی بوته غنچه ای تشکیل نمی‌شود و حالت خواب به خود می‌گیرند. درچنین بوته‌هایی کاهش رشد ریشه‌های فرعی ( موئین ) مشاهده می‌شود. درپائیز هم بوته‌های آلوده گل و بذر بیشتری تولید می‌کنند به عبارتی در باغ‌های آلوده رشد رویشی ( سبزینه ای ) بوته‌ها کم شده ورشد زایشی ( تولید گل وبذر ) زیاد می‌گردد. این نماتد پارازیت داخلی ریشه بوده وبا نفوذ به داخل ریشه علاوه برآنکه راه ورود مناسبی را برای سایر عوامل بیماری زا(خصوصاً قارچ فوزاریوم ) فراهم می‌سازد با تغذیه از قسمت سطحی ریشه‌ها باعث تولیدزخم ، نکروز وقهوه ای شدن ودر نهایت باعث از بین رفتن بوته‌های چای می‌گردد . نماتد براحتی از طریق نهال‌های آلوده، خاک آلوده، ادوات کشاورزی وجانداران ( انسان وحیوان ) قابل انتقال و انتشار است.
مدیریت مبارزه
جهت کاهش خسارت این آفت روشهای زیر توصیه می‌گردد:
۱- برگزاری کلاس‌های اموزشی – ترویجی جهت شناسائی این آفت برای چایکاران
۲- نهیه نهال‌های سالم از خزانه‌های عاری از نماتد مولد زخم ریشه چای واستفاده از ارقام متحمل یا مقاوم واصلاح شده
۳- عدم کاشت درختان میوه از قبیل سیب ، گلابی، به و مرکبات به عنوان میزبان‌های ضعیف این نماتد در باغ‌های تازه تاسیس .
۴- شناسایی قطعات آلوده در باغ‌های چای محصور نمودن و جدا کردن آنها از قطعات سالم به منظور جلوگیری از گسترش بیماری
۵- عدم به کارگیری وانتقال ادوات باغبانی از قبیل بیل ، بلو ( فوکا) و… وحتی کفش کارگران باغ از قطعات آلوده به سالم .
۶- تقویت خاک باغ‌های آلوده با کودهای آلی مناسب از قبیل ضایعات پوسیده چای ، کود دامی‌کاملاً پوسیده و کود سبز. در این مورد استفاده از کودهای دامی‌تازه مجاز نیست .
۷- استعمال بهینه کودهای شیمیایی ( پس از انجام آزمون خاک ) واستفاده از کودهای پتاسیمی‌در باغ‌های آلوده جهت تقویت بوته‌ها
۸- در باغ‌های آلوده با PH کمتر از چهار ، اصلاح با استفاده از آهک با کودهای معدنی مثل کلسیت یا دولومیت زیر نظر متخصصین امر جهت انجام آزمون‌های مربوطه وتوصیه میزان مصرف آن.
۹- اجتناب از انجام هرس‌های سنگین ونیمه سنگین در باغ‌های چای با آلودگی زیاد ( بیش از یک نماتد در هرگرم خاک ) .
۱۰- استراحت دادن به باغ چای با جلوگیری از برداشت‌های بی رویه وعدم برداشت پاییزه در باغ‌های با آلودگی شدید .
۱۱- انجام شخم‌های تابستانه سطحی ( حداقل دوبار ) در ماه‌های گرم سال ( تیر ومرداد ) با استفاده از فوکا جهت هوادهی ودر معرض نور خورشید قرار گرفتن نماتد در خاک .
۱۲- مبارزه با علف‌های هرز به ویژه علف‌های هرز میزبان نماتد مثل ارزن جنگلی .
۱۳- از بین بردن بوته‌های دارای الودگی شدید ومسن ودرصورت امکان با تایید مراجع ذیصلاح قانونی ، ضدعفونی خاک با گاز متیل بروماید یا واپام .
۱۴- درصورت تائید مراجع ذیصلاح و شدت آلودگی در باغ‌های چای آلوده، اگر سازمان چای کشور صلاح بداند، با استفاده از نماتد کشهای مجاز و ثبت شده حدود سه ماه قبل از اولین چین بهاره زیر نظر کارشناسان فنی سازمان چای کشور.