حاج حاجه یا پرستو در روستای جیرگوابر رانکوه

23 تیر 1393
- 17:08

نام محلی درجیرگوابر : حاج حاجه

نام فارسی : پرستو

نام انگلیسی : Barn Swallow و چلچله با نام Martin خوانده می‌شود.

نام عربی : الخطاف

نام علمی : Hirundo rustica

با گشتی در دنیای مجازی این نامها را هم برای این پرنده می توان یافت :

پرستوک، پرستک، خطّاف، فرشتو، فرشتوک، فراشترو، فراشتروک، فراشتک، فراستوک، پلستک، پیلوایه، حاجی حاجی، پالوانه، پالوایه، بادخورک، فرستو، فرستوک، بالوایه، ابابیل (در تداول عامه )، بهار، زازال، چلچله، فرتوک، بلوایه، دُمسنجه، دُمسیجه، بلسک، داپرزه، دال بوز، دال پوز، دال بوزه، دال پُوزه، از نامهای دیگر معادل پرستو در زبان فارسی میباشند. در ترکمنی به ان قره لواچ میگویند.

توضیحات :

حاج حاجه درجیرگوابر پرنده ای است هواگرد با بال های دراز و نوک تیز، دم دوشاخه، دهان گشاد و پاهای کوچک و ضعیف. گسترده ترین گونه پرستو در جهان است که پروازی سریع و زیبا و موجی دارد و اغلب به صورت گله های بزرگ و مختلط در اواخر اسفند و اوایل فروردین به جیرگوابر می آیند و دو به دو مهمان خانه ها شده و در داخل اتاق یا زاویه کناری روی سکو شیروانی لانه می سازند .

سطح پشتی این پرنده به رنگ آبی با جلای فلزی و سطح شکمیش سفید کرمی است. پیشانی و گلویش به رنگ قرمز بلوطی می باشد و در بالای سینه اش نوار مثلثی شکل به رنگ آبی تیره دارد. شاهپرهای بال هایش سیاه و پوش پرهای زیر بالش سفید می باشند. دمی دو شاخه دارد که پرهای بیرونی دمش دراز می باشند و یک نوار عرضی از لکه های سفید در سرتاسر انتهای بیرونی دمش مشاهده می شود.

ماده ها شبیه نرها می باشند، ولی دمی کوتاه تر دارند. پرنده های نابالغ شبیه بزرگسالان هستند، ولی قهوه ای تر می باشند و سطح شکمی روشنتری دارند و دوشاخه بودن دمشان کوتاه تر است. ساختن آشیانه به کمک هردو پرستوی نر وماده صورت می‌گیرد. لانه را از گِل(تیل) وساقهٔ علفهای خشک وپـَر ساخته می‌شود.معمولا مهارت بسیار خاصی در چیدمان تکه های گِل (تیل) در ساخت لانه شان دارند .

حاج حاجه پرنده ای است اجتماعی که پروازی زیبا ، چرخشی و موجی با بال باز دارد. بدلیل یکسانی رنگ پرهای پرستو (چلچله) نر وماده وباز شناختن آنها از یکدیگر آسان نیست. در هنگام زادوولد کمتر به صورت دسته جمعی دیده می شود.

در موسم جفت‌گیری و تخم‌گذاری پرستوی ماده تا پنج تخم می‌گذارد، ومدت پانزده روز روی تخم‌ها می‌خوابد، و پس از بیرون آمدن جوجه‌ها از تخم و سپری شدن ۲۵ روز جوجه‌ها برای ترک لانه آماده می‌شوند. اما چند شب نخست را به آشیانه برمی‌گردند، و از آن پس برای همیشه لانه را ترک می‌گویند.

اغلب آنها تا سه دور تولید نسل دارند که جوجه های اولیه در نزدیکی لانه والدین مانده و در پرورش جوجه ها به آنها کمک می کنند و بدین روش زیاد می شوند اما متاسفانه مارها دشمنان طبیعی آنها هستند که طی شبیخون بی رحمانه جوجه های آنها را به تاراج می برند همین عامل بسیاری از سخت گیری ساکنین جیرگوابر برای لانه سازی آنها در داخل اتاق خانه ها است و کمتر اجازه لانه سازی درون اتاق می دهند .

زیستگاه : زیستگاه ترجیحی پرستو، مناطق باز با پوشش گیاهی کم از قبیل مراتع، کشتزارها و زمین های کشاورزی و ترجیحا در نزدیکی آب است. آشیانه‌اش را از کاه گل و معمولا زیر سقف یا روی تیرهای چوبی و زیر لبه ی شیروانی ساختمان ها، در سوراخ ها و یا در انبارها می سازد.پرواز آنها در زمینهای زراعی جیرگوابربخصوص در شالیزار بسیار دیدنی و مفرح است .

تغذیه : این پرنده هوا گرد است و اغلب در حال پرواز، حشرات را در هوا با منقار خود شکار می کند. بر روی سطح آب های کم عمق و یا بر روی زمین به دنبال حشرات می گردد، از شته ها، مگس ها و بعضا مورچه تغذیه می کند.

اندازه حاج حاجه حدود ۱۹ سانتی متر و چینه دان ندارد و در پرواز بیشتر بال باز پرواز می کند و از نظر حلالیت گوشتش مطابق نظریه مشهور مکروه و طبق نظر برخی حرام گوشت است.اما از قدیم الایام درجیرگوابر احترام خاصی برای این پرنده قائلند و از شکار و ا ذیت آزار آنها به شدت پرهیز دارند و در مجموع مقدس، دوست داشتنی ، مورد توجه و احترام خاصی واقعند .

جیرگوابر در اواخر تابستان با پایان جوجه کشی شان به صورت دسته جمعی در محیط داخل و اطراف جیرگوابر به پرواز در می آیند و مناظر بکر و دیدنی از انبوه خود را بوجود می آورند و معمولا در اوایل پاییزبا سرد شدن هوا به کوچ مناطق دیگر می روند .

کوچ:

از دیر باز تاکنون انسان می‌خواسته پی به انگیزهٔ مهاجرت پرندگان ببرد و بداند که چه عواملی در جهت‌یابی آن‌ها نقش دارد. در هرسال گروه‌های زیادی از پرندگان که به (پرندگان مهاجر) مشهورند،هزاران کیلومتر راه را طی می‌کنند وده ها هزار ده ،شهر وروستا را پشت سر می‌گذارند. البته عوامل طبیعت، دما، آب وهوا، سرما و گرما در این هجرت سالیانهٔ پرندگان نقش مهمی دارد. «پرستوها» سالانه هفده هزار کیلومتر راه را می‌پیمایند، واز قاره‌ای به قارهٔ دیگر کوچ می‌کنند، و دارای رکورد سرعت در بین دیگر مهاجران هستند. به طوری که نوشته‌اند چهار هزار کیلومتر را در بیست وچهار ساعت می‌پیمایند. یعنی باسرعت ساعتی حدود صد وهفتاد کیلومتر.

در مورد کوچ پرندگان نظرات متعددی وجود دارد. تا پیش از ابراز نظریهٔ جدید گمان بر این بود که رهبری پرندگان با تجربه و مسن، میدان مغناطیسی زمین، نیروی کوربولیس، تابش آفتاب، وساعت فیزیولوزیکی، در کوچ وجهت یابی پرندگان مؤثرند. در سال ۱۹۰۶ میلادی دانشمند زیست‌شناسی آلمانی «اشنایدر» این حقیقت را حدس زد که پرندگان از روی حرکت خورشید جمعیت یابی می‌کنند. پس از عرضهٔ فرضیهٔ اشنایدر، دکتر (کرامر) نخستین دانشمندی بود که درستی فرضیه اشنایدر را به کمک آزمایشهای گوناگون، بررسی و ثابت کرد. وی دریافت که حس جهت یابی پرندگان از روی حرکت خورشید به قدری دقیق است که آنها حتی مقدار تغییر وضع ساعت به ساعت خورشید را هم می‌سنجند.