هر سال«21 مرداد ماه » برای ما یادآور آنست که در شمالی ترین نقطه کشورمان گنجینه ای سترگ قرار دارد و ما در اکثر مواقع از آن غافلیم . دریای خزر با وسعت بیش از ۶۰۰ هزار کیلومتر مربع بزرگترین دریاچه جهان است که پیرامون آن به ۷ هزار کیلومتر می‌رسد و از نظر تنوع زیستی با بیش از ۴۰۰ گونه آبزی از مهمترین زیستگاه های طبیعی منطقه محسوب می شود .
اختصاصی صبح رانکوه – رضا سیف پور: تنها یکی از مهمترین گونه های این آبزیان ماهیان خاویاری هستند که با ارزش تغذیه ای و تجاری بسیار بالای خود نام ایران را با « مروارید سیاه» تا آنسوی مرزها گسترانیده است . جالب اینکه علاوه بر منابع زنده، این دریا پس از خلیج فارس و منطقه سیبری، به لحاظ ذخایر نفت و گاز موجود در ساحل و زیربستر سومین منطقه سرشار در جهان محسوب می شود . با اینحال متاسفانه آنگونه که باید قدر آن ندانسته ایم و چهره رنجور آن هر روز تکیده تر می شود . این درحالی است که به لحاظ ویژگی های خاص ، این دریا می تواند برای ساکنین اطراف خود صدها فرصت شغلی بی نظیر ایجاد نموده و رکن مهمی در توسعه استان و حتی کشور با رویکرد « توسعه دریا محور» محسوب شود . با اینحال جای شکرش باقیست که نگرانی طرفداران محیط زیست بالاخره باعث شد تا کشورهای ساحلی ضمن به رسمیت شناختن قوانین و مقررات همدیگر و توجه به زمینه های تخریب دریای خزر و با هدف حفظ و احیاء منابع زنده برای نسل های حاضر و آتی به تلاش برای تعریف یک «رژیم واحد حفاظت از محیط زیست دریایی» ، با حمایت سازمانهای بین المللی، در قالب برنامه محیط زیست دریای خزر بپردازند که در نهایت در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) منجر به تشکیل «کنوانسیون منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریای خزر» موسوم به«کنوانسیون تهران» شد . مصوبات این کنوانسیون در تاریخ ۱۲ آگوست ۲۰۰۶ برابر با ۲۱ مردادماه ۱۳۸۵ لازم الاجرا شد و ما اکنون جادارد این روز را به عنوان تلنگری برای دیگر روزهای سال پاس بداریم و به یاد داشته باشیم دریای خزر نیازمند توجه بیشتر ماست .
متاسفانه فعالیت های انسانی بیش از حد و بهره برداری های اقتصادی پرشتاب و کم ملاحظه طی سال های سال از سوی تمام ساکنین حاشیه ای، بخصوص پس از تجزیه شوروی و تشکیل کشورهای جدید، موجب تخریب اکوسیستم‌های طبیعی، آلودگی محیط زیست و کاهش کیفیت آب این دریا شده است. این اقدامات مخرب عمدتا در قالب تغییر کاربری اراضی جهت ساخت و سازهای بی رویه و غیراصولی اعم از اسکله و بندر یا مجتمع های گردشگری، مسکونی و تجاری و نیز توسعه غیر اصولی فعالیت های اکتشاف و استخراج منابع فسیلی زیربستر، صید بی‌رویه آبزیان خصوصا ماهیان خاویاری، تخریب زیستگاه ها و از دست رفتن مناطق تخم ریزی ماهیان خاویاری، تخلیه مستقیم آلودگی های شهری، صنعتی و کشاورزی مناطق ساحلی و همچنین تغییرات فیزیکی عظیم در رژیم طبیعی رودخانه های ورودی مانند سدسازی، استخراج شن و ماسه و نظیر آن بوده که باعث اختلال وضعیت طبیعی دریای خزر شده و متاسفانه گونه های ارزشمندی چون ماهیان خاویاری و یا فک دریای خزر به عنوان تنها پستاندار این اکوسیستم را در فهرست گونه های در معرض خطر انقراض قرار داده و حیات اکولوژیکی و اقتصادی خزر را متأثر ساخته است.ا
ین در حالی است که موقعیت استراتژیک دریای خزر بین اروپا و جنوب شرقی آسیا، این دریا را به شاهراه اصلی برای حمل و نقل کالا میان اروپا و کشورهای ساحلی خزر، ترکیه، خاورمیانه و آسیای شرقی تبدیل نموده است و اگر به درستی بتوانیم این موقعیت خاص را درک کنیم هرگز به خود اجازه نمی دهیم تا با نامهربانی به این گنجینه ثروت و سلامت رفتار نماییم . متاسفانه خزر محصور در خشکی است و این ظرفیت تحمل آن را نسبت به دریاهای دیگر محدودتر می کند از اینرو نگاه کارشناسانه تری از سوی هریک از دول حاشیه ای را در برخورد با آن می طلبد . درک درست از موقعیت خزر می تواند در حوزه های مختلف از جمله انرژی ، گردشگری ، اشتغال ، حمل و نقل و در کل توسعه دریا محور دریچه های نوینی را به روی ما بگشاید به شرط آنکه آن را قدر بدانیم و به امید منفعت های مقطعی و حتی شخصی از چشم انداز روشن آینده غافل نشویم .
از اینرو 21 مرداد هر سال می تواند آغازی دوباره باشد برای دولت و مردم . مردم از امروز تصمیم بگیرند که با محیط زیست دریایی مان (والبته خشکی ) مهربان تر باشند و به عنوان یک آغاز جدی پایان هر هفته را به پاکسازی حاشیه ساحل اختصاص دهند و دولت هم می تواند عزم جدی خود را در بهره گیری پایدار از منابع توسعه ای دریای پرمهر خزر با اجرایی نمودن طرح ها و پروژه های کارشناسی شده اثبات کند . پیشنهاد می شود دولت در اولین قدم به آزادسازی حریم دریا همت گمارد و پس از آن ترتیبی اتخاذ نماید که خزر مخزن آلودگی های شهری ما نشود و البته در این راه حفظ و گسترش منابع دریایی خزر نباید فراموش شود که تماما تعاملات منطقی با کشورهای حاشیه خزر را می طلبد . امید که 21 مرداد تنها یک روز نباشد بلکه آغازی باشد برای همیشه .