اختصاصی صبح رانکوه– دکتر ولی جهانی: سابقه زيست بشر در گيلان بر اساس داده‌هاي حاصل از آخرين مطالعات و کاوش‌هاي باستان‌شناسي و ديرين‌شناسي تا حدود 250 هزار سال قبل تعيين و تاييد شده است. در واقع انسان اوليه براي زيستن نيازمند پناهگاه و سر پناهي بود که در آن به سر برد.
غار طلابن گورج: غار طلا بن گورج در حدود 1000 متری شرق روستای گورج و در دامنه ی شیب تند صخره ای در موقعیت جغرافیایی 50درجه، 8 دقیقه 2/27 ثانیه ای طول شرقی و 36درجه، 46 دقیقه، 4/58 ثانیه ی عرض شمالی و در ارتفاع 1074 متری سطح دریا قرار دارد.
در شمال این غار قطعه ای تاریخی گورج است. فاصله ی غار تا عمق دره 300 متر و فاصله ی آن تا شاه نشین قلعه گورج در رأس کوه 2000 متر است. دهانه ی غار به سوی شمال و عمق آن به سوی جنوب، و ارتفاع دهانه ی غار 3 متر و عرض آن بیشتر از 1 متر است. عمق غار بیش از 15 متر قابل رویت و دسترسی نیست.
در درون غار سوداگران اموال فرهگی گودال هایی حفر کرده اند که قسمتی از کف غار دچار آشفتگی شده و بقایایی از استخوان های انسان و سفال های قرمز رنگ در اطراف آن پراکنده است.
درحال حاضر اهالی روستای گورج این غار را محل نگه داری دام های خود کرده اند. با توجه به قطعات سفالینه های به دست آمده واستخوان های انسان که در درون غار پراکنده است، قدمت غار به دوره ی عصر آهن I تخمین زد، ولی دستیابی به اطلاعات دقیق تر نیازمند انجام کاوش های باستان شناسی است.
غار طلا بن بویه: این غار در ارتفاع 1700 متری سطح آب های آزاد و در شمال شرق روستای بویه د ر دهانه ی کوه زرتله قرار دارد. دهانه ی غار به سمت شرق است و دهانه ی ورودی 10/5 متر ارتفاع دارد. عمق غار 17 متر است. بقایایی ازآثار استخوان، سفالینه های مربوط به ادوار تاریخی در درون غار مشاهده شده است (اصلانی: 1389، چاپ نشده).
غار بُز طلابن بویه: این غار در فاصله ی 260متری جنوب شرق روستای بویه ودر ارتفاعات واقع شده است. سمت شرقی غارشیب بسیار تند صخره ای دارد که انتهای آن به فاصله ی 200 متری به روستای زولبره چاکرود می رسد. در غرب آن صخره ای با شیبی بسیار تند جلوه می کند. دهانه ی غار به سمت شرق است و گسترش آن شرقی – غربی است. ارتفاع ورودی غار 7متر، عرض دهانه 12 متر و عمق آن 21متر است.
پناهگاه کشمش:[1]در فاصله ی 2 کیلومتری جنوب روستای کشمش، از توابع دهستان سمام بخش رانکوه املش و پس از عبور از لابه لای درختان جنگلی، پناهگاه های تاریخی کشمش وجود دارد. راه دسترسی به آن از داخل روستای کشمش به سمت جاده ای مالرو در دل صخره های طبیعی اطراف آن امکان پذیر است. این پناهگاه ها در جهت شمالی و جنوب در فاصله ی 100 متر از یکدیگر قرار دارند. دهانه ی پناهگاه ها رو به شرق است که در لابه لای صخره ای که پناهگاه ها درآن ایجاد شده، حفره های چاله مانند ایجاد می شود. در ضلع شرقی این پنگاه سراشیبی بسیار تندی است. این شیب به چاکرود منتهی می گردد.
اطراف این پناهگاه کاملاً از درختچه های کوتاه جنگلی پوشانده شده است. طول دهانه ی پناهگاه اولی 2 متر و عرض آن 5/1 متر است و در داخل به معبرهایی منشعب می شود. با بررسی های به عمل آمده، در اطراف دهانه ی پناهگاه آثار حفاری غیرمجاز و همچنین سفال های قرمز رنگ مربوط به ادوار مختلف به دست آمده است که قدمت پناهگاه ها را به عصرآهن می رساند.
پناهگاه صخره ای اسک: پناهگاه های صخره ای اسک در شمال روستای اسک، در 82 کیلومتری شهرستان املش قرار دارد.
این پناهگاه ها در نوک تپه ی صخره ای قرار گرفته و ورودی آن از شرق است. گسترش آن از شرق به غرب ا ست و ازجهت شرق، غرب و جنوب دارای شیب تند صخره ای است. فقط از جهت شمال سطح نسبتاً مسطحی دارد و تنها راه دسترسی به آن ازشمال است. در بررسی های به عمل آمده، آثار و سفالینه های مربوط به ادوار مختلف اسلامی دراطراف آن و داخل پناهگاه پراکنده است. قدمت دقیق این پناهگاه بدون کاوش های باستان شناسی وگمانه زنی امکان پذیر نیست.
از دیگر غارهای شهرستان املش می توان از غار کاکرود و پناهگاه های روستای شیرچاک نام برد.
———————————————–
[1]. پناهگاه ها به مکان های سرپوشیده ای گفته می شود که انسان در گذشته در زیرآن استقرار داشته وکوچکتر از غارها بوده است.
