اختصاصی صبح رانکوه: بوته چای برای نخستین بار در چین و در حدود پنج هزار سال پیش شناخته شد که به تدریج خواص درمانی آن کشف شد.علاوه بر آن از چای برای مصارف رنگ آمیزی نیز استفاده می شده است.
هلندی ها در سده هفدهم چای را از چین به اروپا بردند.در اروپا چای در مغازه های عطاری عرضه می شد.نیکولاس تولپ پزشک هلندی در کتاب خود تحت عنوان مطالعات پزشکی در سال 1641 اعلام کرد : با نوشیدن چای از همه ی بیماری ها در امان هستید و عمرتان طولانی می شود.در قرن 18 زمانی که “آن” ملکه انگلیسی چای را بعنوان نوشیدنی صبحانه خود انتخاب کرد ، مُد بر مباحث پزشکی غلبه کرد.پیشینه مصرف چای در ایران به سده هفتم میلادی می رسد.جهانگردان از چایخانه هایی گفته اند که بزرگان و توانگران در آن جمع شده و چای می نوشیدند.مصرف چای در ایران با وارداتی که از طریق شمال(کشور چین)و از طریق جنوب (کشور هند)انجام می گرفت تامین می شد.در سال 1261 ه.ش شخصی به نام حاج محمد اصفهانی کشت چای را در ایران آغاز نمود ولی به عللی رونق و توسعه نیافت.تا در سال 1279 ه.ش مامور خدمت در هند شد.چایکار ملقب به کاشف السلطنه آغاز گردید.کاشف السلطنه متولد 1244ه.ش در تربت حیدریه که از دارالفنون . سپس از سوربون فرانسه فارغ التحصیل شده بود با عنوان ژنرال کنسول ایران در سال 1276ه.ش مامور خدمت در هند شد.وی به عنوان سفیر ایران در هندوستان در روزگار مظفرالدین شاه قاجار اولین فرد ایرانی است که با همت والی خود و در نقش یک بازرگان به فراگیری شیوه کاشت و مصرف در ایران و جهان پرداخت.او با این دیدگاه که مقدار زیادی ارز برای واردات چای صرف می گردد و تولید چای می تواند یکی از منابع عظیم برای رونق اقتصادی کشور باشد اقدام به کشت چای نمود.
کاشف السلطنه فنون کشت و تولید چای را توانست در هندوستان بیاموزد و با مطالعه و بررسی شرایط آب و هوایی ایران و مشابهت آب و هوای شمال کشور به کشور هندوستان طی فداکاری و زحمات فراوان،تعداد زیادی بذر و سه هزار اصله نهال را با شرایط حمل و نقل آن زمان که گاری و درشکه بود،به ایران انتقال داد و اقدام به احداث باغ چای در لاهیجان و کلارآباد نمود.
از آنجایی که بهره برداری از باغات چای پس از پنج سال از غرس نهال دو ساله آغاز می شود و کشاورزان در آن زمان آشنایی کافی در امور کاشت،داشت و برداشت نداشتند لذا علاقه و تمایل به کشت چای نشان نمیدادند.اما کاشف السلطنه با تحمل مرارت های زیاد و رویارویی با موانع مادی و مشکلات اجتماعی شرایط گسترش احداث باغ های چای در واحد سطح را فراهم کرد و با ایجاد انگیزه زمینه علاقه مندی کشاورزان به کشت چای را به وجود آورد.برای نخستین بار تعدادی از کشاورزان در حومه شهر لاهیجان(چارخانه سر)کشت چای را آغاز کردند و بتدریج در سایر نقاط استانهای گیلان و مازندران گسترش یافت به طوری که در سال 1319 مساحت باغات چای به 600هکتار رسید.روند توسعه تدریجی ادامه یافت تا در سال 1377دولت ایران اقدام به تاسیس سازمان چای کشور نمود تا کشاورزان چایکار را تحت حمایت قرار دهد.
خواص و فواید چای
مصرف دم کرده چای باعث تسریع حرکات تنفسی،سرعت گردش خون،رفع خواب آلودگی،احساس تجدید نیرو
تقویت نیروی فکری،گوارش بهتر غذا و تعریق می شود.از این رو چای را هنگام خستگی، ضعف عصب، میگرن،
بیماری قلبی و آسم می توان تجویز نمود.
در پژوهش های امروزی مشخص شده است که چای ممکن است در کاهش خطر برخی بیماری های مزمن عمده مثل سکته قلبی، حمله قلبی و بعضی سرطان ها مفید باشد.این مطلب را دکتر جان وایسبرگر،عضو بلند پایه موسسه بهداشت آمریکا،واقع در یک مرکز تحقیقاتی در نیویورک اعلام میکند.
نوشیدن چای می تواند از پوسیدگی دندان ها جلوگیری کند؛ این ها اخبار بسیار خوبی برای مردم دنیا است چون چای پس از آب پر مصرف ترین نوشیدنی در دنیا است و روزانه یک میلیلرد چای در دنیا نوشیده می شود.
در بسیاری فرهنگ ها در سراسر تاریخ،چای به عنوان یک معجون شفا بخش تلقی شده است.بیش از هزار سال قبل راهبان بودایی به دلایل مذهبی چای می نوشیدند و معتقد بودند که در زمان درون پویی به بیدار ماندن آن ها کمک می کند.
راهبان بودایی همچنین معتقد بودند چای دارای نیروهای شفا بخش است و همراه با گسترش بودیسم، چای و تقاضا برای آن نیز افزایش یافت.یکی از بزرگان ژاپنی قرن سیزدهم به نام “شگون” در اثر پرخوری در آستانه مرگ قرار گرفته بود که یک راهب به او رژیم چای توصیه کرد و او بهبود پبدا کرد.همین کافب بود تا مردم ژاپن بیشتر به دم کردن چای رو بیاورند.
یکی از دلایل اینکه دم کرده چای در دوران گذشته در نجات زندگی افراد موثر بوده،این است که روزانه چهار پنج فنجان چای می نوشند70 درصد کمتر است.یک تحقیق دیگر در سال 1993 اعلام کرد مصرف زیاد چای،حمله قلبی مهلک را کاهش می دهد.
فواید چای سبز
چای سبز پیشگیری کننده از حمله قلبی و سرطان شناخته شده است و یک تقویت کننده بسیار مفید است.این چای خاصیت ضد چربی و مقوی اعصاب بوده و قدری نیز خاصیت تب بری دارد.چای سبز باعث تقویت حافظه شده و برای افراد افسرده یک داروی ضد افسردگی است. زیرا نوشیدن چای سبز باعث نشاط و سرزندگی میشود. از دیگر فواید چای سبز عبارتند از:
کاهش وزن بدن ، جلوگیری از پوسیدگی دندان ، حفاظت از قلب ، کاهش تری گلیسری ، کاهش فشار خون
وضعیت تولید برگ سبز و چای خشک در ایران
هم اکنون در حدود 32 هزار از اراضی شمال کشور(حدود90 درصد در استان گیلان و 10درصد در استان
مازندران) به کشت چای رواج دارد.ایران با جمعیتی حدود یک درصد از جمعیت کل جهان،حدود 4 تا 5/4
درصد از مصرف کل چای را به خود اختصاص داده است و در گروه مصرف کنندگان عمده چای در جهان قرار دارد.برداشت برگ سبز چای در باغات چای کشور در سه فصل بهاره،تابستانه و پاییز انجام می گیرد.در بهار برداشت برگ معمولا ار نیمه دوم فروردین شروع و تا پایان خرداد ادامه دارد و به اصطلاح به آن چین بهاره گویند و حدوداً 42-38 درصد مقدار تولید سال را به خود اختصاص می دهد.چین تابستانه از تیر ماه شروع و تا پایان شهریور ادامه دارد.مقدار محصول در این چین حدوداً 47-42 درصد می باشد.چین پاییزه از ابتدای مهرماه شروع و تا انتهای مهرماه به پایان می رسد.مقدار برگ سبز در این چین به حدود 17-13 درصد می رسد.
بر اساس آمارهای موجود،متوسط تولید برگ سبز باغات چای حدود 7تن در هکتار می باشد که این رقم با توجه به شرایط آب و هوایی و سایر عوامل مرتبط در مناطق متغیر است.
پاسخ به سوالات مطروحه
حالا برسیم به پاسخ سردبیر محترم ماهانه خبری،پژوهشی،تحلیلی،کشاورزی،غذا و صنایع وابسطه برادر عزیزم جناب آقای پورشفیعی،که چای ایرانی ارگانیک نیست و خوردن آن توصیه نمی شود.نمیدانم ماخذ این خبر کذایی و غیر کارشناسی کجاست شاید همان تفکری کهبه جهت سود سرشار از واردات چای،کر و کورشان کرده و تمام سعی و تلاششان نابودی چای داخلی و از بین بردن این محصول استراتژِیک می باشد.باشد که بعید نیست چون این تفکر مافیائی دست بردار نیست و تمام تلاششان این است که با عرضه چای های کپک زده سنواتی که برابر قانون نظام مقدس جمهوری اسلامی می بایست تبدیل به کمپوست شود را به نام چای ایرانی به کشورهای مختلف حتی داخل کشور عرضه می کند.ضمن تذکر جدی به جناب مهندس حجتی وزیر جهاد کشاورزی که در زمان وزارت دولت اصلاحات به ایشان هم تذکر دادیم ولی حیف صدای ما را نشنید و یا دیر شنید.متاسفانه دوباره در زمان وزارت ایشان چای پوسیده سنواتی که آن هم ماحصل تفکر کور مافیایی انبار شده بود.امروز عده ای دایه مهربان تر از مادر برای چای داخلی شده و دلشاد برای چای سنواتی سوخته و کل باغ و کارخانه و تولیدکننده را دارند می سوزانند.
آقای پورشفیعی عزیز این نظریه در مورد چای داخلی غلط محض است.چای ایرانی خالص،طبیعی و نوشابه ای، بسیار سالم و همه هموطنان را توصیه به نوشیدن آن می کنیم.چون چای ایرانی بر اساس آب و هوای خاص خود و خواب شش ماهه بوته چای و عدم استفاده از سم های شیمیایی جزء چای های خوب دنیاست.
در مورد سوال دوم باید به عرض برسانم که کشورهای هند،سیلان،ویتنام،چین،ژاپن،ترکیه و مالزی جزو کشورهای تولیدکننده چای هستند و ایران از نظر کیفیت بعد از دارجلینگ که کمتر از 5درصد مصرف چای در دنیا را پوشش می دهد،جزء چایهای خوب دنیاست؛اما متاسفانه امروزه مصرف کنندگان به جای کیفیت تسلیم ذائقه شان هستند که به انواع عطر و رنگ اضافه شده به چای شده اند.بنابراین بحث کیفیت و تغییر ذائقه در این مجال نمی گنجد.اگر مصلحت باشد در آینده و در یک فرصت مناسب به صورت کامل در بحث کمیت و کیفیت ذائقه توضیح خواهم داد.
در پاسخ به سوال بعدی شما توصیه من به هموطنانم در مورد مصرف چای داخلی یا خارجی،می گویم ایرانی بهترینه در دنیا،بنابراین بهترین ها را بنوشید آن هم چای خالص، طبیعی،ایرانی.
پاسخ به سوال بعدی.اکثر چایهای وارداتی غیر قابل کنترل،دارای اسانس عطر و رنگ غیر طبیعی می باشند.در مورد سوال بعدی شما که چه برندهایی از چای ایرانی خوبند بگذار ملی فکر کنیم فقط چای ایرانی.چای سیاه بعد از 10 الی 12 دقیقه دم کشیده و چای سبز بعد از 3 الی 5 دقیقه دم کشیدن قابل مصرف می باشد.
در مورد سوال بعدی،چرا ایرانی ها چای خارجی و عطری مصرف می کنند باید از متولی پرسید چرا ذائقه هم وطنان را به چای عطری عادت دادند.البته امروزه خیلی از هم وطنان ما هم مثل مردم اروپا دنبال محصولات خصوصاً چای خالص و ارگانیک می باشند.
در مورد قینت چای باید عرض کنم بستگی به نوع چای دارد چون ما دوازده نوع چای سبز و دوازده نوع چای سیاه داریم بنابراین قیمت ها بر اساس کیفیت ارزیابی می شود.
حسن ختام بحثم در این ماهنامه باید یادآوری کنم بعد از پیام حضرت امام(ر ه) که هر کشور را بخواهند از بین ببرند تولیدش را ازش میگیرند،همین جمله آقا اینقدر انگیزه ها را بالا برد که روزی تولید چای در ایران به حدود 70هزار تن در سال می رسید و برنامه بود که با کمک به بهزراعی و آموزش کشاورزان و بهینه سازی کارخانجات و تولید چای به اندازه مصرف در ایران برسد و حتی صادر شود.هیچ وقت این جمله یکی از بازاری های سنتی عزیز که روزی شعارش عدم کیفیت چای داخلی و روزی شعارش چای پوسیده سنواتی انبار مانده چندساله که ماحصل تفکر همان حرکت مافیایی بود را خوب و قابل شرب و در جابجایی چای سنواتی ید طولانی داشت در جلسات اعلام می کرد چای ایرانی را زیر 10 هزار تن قبول دارم.ما چه ساده لوحانه به حرفش بی توجه و گاهها می خندیدیم.چون برنامه افزایش تولید بود و به مرز هفتاد تن رسیده بود.اما متاسفانه این حرف برنامه دار بود و ما درک نمیکردیم و شاید باور نمیکردیم که روزی بتوانند کاری کنند تولید چای به حدود 11هزار تن برسد کارخانجات هر سال تعدادی به مخروبه و تعطیل،باغات تبدیل به ویلا و جنگل گردید.
این موضوع مرا یاد داستانی می اندازد و یاد این بزرگوار.می گویند روزی روزی پلنگی به گربه ای برخورد کرد با تعجب نگاهش کرد؛که اینکه این شبیه ماست چرا اینقدر کوچک؟گفتند دست آدمیزاد بهش خورده و اینقدر کوچیکه.پلنگ عصبانی گفت:نسل آدمها را جمع میکنم که با نسل ما این کار را کرده.به اولین آدمی که برخورد کرد از او خواست که مبارزه کند.آن مرد که از مزرعه برمیگشت یک داس و طناب دستش بود؛نگران شد.فرصت خواست که به منزل برود و آماده مبارزه شود.پلنگ قبول کرد. چند قدمی برداشت فکر کرد و راه حلی پیدا کرد.برگشت و به پلنگ گفت میترسم تا آماده شوم و برگردم تو فرار کنی.پلنگ گفت :مدتیست دنبال آدمی زادم؛فرار کنم؟آدمیزاد گفت:پس اجازه بده دست و پای تو را ببندم که از بابت فرار کردنت خیالم راحت شود.وقتی دست و پای پلنگ را بست اینقدر با چماق زد که پلنگ در نهایت ضعف برگشت و به گربه نگاه کرد و گفت:اگر من به اندازه تو درست کنه دست بر میدارم.
حال سوالم این است آیا تولید چای در ایران به همان تناژی رسیده که آقایان که سالیان مدید در چای هستند و میخواستند؟
در پایان ضمن تشکر از مدیریت و سردبیر محترم ماهنامه وزین پژوهشی،کشاورزی غذا و صنایع وابسته،بنده آمادگی پاسخ به کلیه هموطنان خود در مورد چای سیاه و چای سبز ایرانی هستم از نظر کمیت یا کیفیت نوع دم گذاشتن و حتی معرفی چای خوب و خالص و تحویل و ارسال به هر گوشه از کشور به هموطنان عزیز.
خدایا چنان کن سرانجام کار/تو خشنود باشی و رستگار
قاسم رضاییان
رئیس اتحادیه صادر کنندگان و بازرگانان گیلان
نایب رئیس تولیدکنندگان چای کشور
نایب رئیس انجمن صنعتی کارفرمایی کارخانجات ایران